Class 12 Instructional Pedagogy Unit 4: Proper Use of Materials सामाग्रीहरुको उपयुक्त प्रयोग

 

सामाग्रीहरुको उपयुक्त प्रयोग

Proper Use of Materials

 Click for Video: https://www.youtube.com/watch?v=nzsY28cLgsg&t=15s

शिक्षण सिकाईको समयमा उपलब्ध सामाग्रीहरुको उचित तवरले प्रयोग गर्नु नै सामाग्रीहरुको उपयुक्त प्रयोग हो । शैक्षिक सामग्रीको प्रयोग गर्दा विषयवस्तुको प्रकृति र विद्यार्थीको स्वभावलाई समेत ध्यान राख्नुपर्छ । सामग्रीको उपयुक्त प्रयोग गर्दा निम्न पक्षहरुलाई ध्यान दिनुपर्छ:

क)      सामग्रीको छनोट (Materials Selection): सामग्रीलाई सही ढंगले चयन गर्नु महत्त्वपूर्ण छ, जसले शिक्षण उद्देश्य र विद्यार्थीहरूको आवश्यकता पूरा गर्न सक्छ। यसमा विषयवस्तुको प्रासंगिकता, विद्यार्थीको उमेर र ज्ञानको स्तर विचार गर्नु पर्छ।

ख)      सामग्रीको परिक्षण (Test of Materials): चयन गरिएका सामग्रीहरूलाई प्रयोग गर्नुअघि परिक्षण गर्नुपर्छ, ताकि यसको गुणस्तर र प्रासंगिकता सुनिश्चित गर्न सकियोस्। यसले सामग्रीको प्रभावकारिता र सिकाइमा हुने सम्भावित समस्याहरूलाई पहिचान गर्न मद्दत गर्छ।

ग)       सामग्रीको परिचय (Introduction of Materials): सामग्रीलाई विद्यार्थीहरूलाई परिचित गराउन उचित रूपमा प्रस्तुत गर्नुपर्छ। यसले सामग्रीको उद्देश्य र महत्त्वलाई स्पष्ट पार्न र विद्यार्थीको रुचि जागृत गर्न मद्दत गर्दछ।

घ)       सामग्रीको प्रस्तुति (Presentation of Materials): सामग्रीको प्रस्तुति प्रभावकारी हुनुपर्छ। यसमा सामग्रीको स्पष्टता, रोचकता, र बुझ्न सजिलो हुने कुरा समावेश हुनु पर्छ, जसले विद्यार्थीको ध्यान आकर्षित र ध्यान केन्द्रित राख्न मद्दत गर्छ।

ङ)        विद्यार्थीको स्तर र आवश्यकताहरू (Level and Need of Learners): सामग्रीको चयन गर्दा विद्यार्थीहरूको उमेर, शैक्षिक स्तर, र बुझाइको स्तरलाई ध्यानमा राख्नुपर्छ। यसले सामग्रीलाई प्रभावकारी र सम्वेदनशील बनाउँछ।

च)       सामग्रीको विविधता (Variety of Materials) : विभिन्न प्रकारका सामग्रीहरूको प्रयोग गर्दा (दृश्य, श्रवण, श्रवण-दृश्य) विद्यार्थीहरूको विभिन्न सिकाइ शैलीहरूलाई सम्बोधन गर्न सकिन्छ। यसले सिकाइलाई अधिक समावेशी र आकर्षक बनाउँछ।

छ)      सामग्रीको उपलब्धता र सहजता (Availability of Materials): प्रयोग गरिने सामग्री सजिलै उपलब्ध र प्रयोग गर्न सजिलो हुनुपर्छ। कठिन पहुँच हुने सामग्रीले शिक्षण प्रक्रियामा बाधा उत्पन्न गर्न सक्छ।

ज)      छलफल र निष्कर्ष (Discussions and Findings): सामग्रीको प्रयोगपछि छलफल गर्नु महत्त्वपूर्ण छ, जसले विद्यार्थीहरूको समझदारी, विचारहरू, र प्रतिक्रिया संकलन गर्न मद्दत गर्दछ। यसले सिकाइको प्रभावकारिता मूल्यांकन गर्न र आवश्यक सुधार गर्न अवसर प्रदान गर्दछ। सामग्रीको प्रयोगपछि निष्कर्ष निकाल्नुपर्छ, जसले सिकाइको परिणामलाई संक्षेपमा प्रस्तुत गर्छ। यसले सिकाइका उपलब्धिहरू र सुधारका क्षेत्रहरूलाई स्पष्ट पार्न मद्दत गर्दछ।

***

Click for Next Lesson: https://limbuchandrabahadur.blogspot.com/2025/07/class-12-instructional-pedagogy-unit-5.html